جزيره فناوري اطلاعات

استفاده گرفتن از راهنماهاي لينوكس يكي از معمول ترين روشهاي پيدا كردن نحوه استفاده درست از دستورات در لينوكس است. در واقع همه دستورات لينوكس براي خودشان يك راهنماي استفاده جداگانه و مختص خودشان دارند . هر چند كه همچنان بهترين روش پيدا كردن كمك و راهنمايي در لينوكس استفاده از جستجو در گوگل است .

اما ما در اين مقاله مي خواهيم به روشهاي مختلف استفاده از فايل هاي راهنما در لينوكس و دستورات مرتبط با آنها اشاره كنيم. در اين مقاله من ، محمد نصيري ، كارشناس امنيت سايبري و متخصص لينوكس به شما به ساده ترين شكل ممكن ، نحوه استفاده از اين دستورات را به همراه مثال آموزش مي دهم پس تا انتها با من باشيد.

چرا به گرفتن كمك و راهنما در لينوكس نياز داريم؟

لينوكس و كار كردن با دستورات آن بسيار فرار است. شما هر چقدر هم كه حرفه اي باشيد نمي توانيد ادعا كنيد كه همه سويچ ها و آپشن هاي دستورات را به همراه كاربرد و مثال هاي مختلف آن بلد هستيد. به همين دليل در كنار هر دستور و براي درك بهتر نحوه استفاده از آن ، فايل هاي راهنما يا Manual و روشهاي متنوعي براي يادگيري دستورات وجود دارد كه بدون نياز به داشتن اينترنت و بصورت آفلاين هم قابل استفاده هستند. حتي حرفه اي ها هم بايد بتوانند از اين دستورات و فايل هاي راهنما به درستي استفاده كنند و اين هيچ ربطي به حرفه اي بودن يا نبودن ندارد. برخي اوقات ممكن است شما هيچ دسترسي به اينترنت براي جستجو نداشته باشيد.پس با آموزش لينوكس همراه ما باشيد.

نكته بسيار مهم : راهنمايي و Manual ها ممكن است در توزيع هاي مختلف لينوكس متفاوت باشند

استفاده از دستور whatis

ساده ترين و البته اولين دستوري كه شما براي گرفتن راهنما در لينوكس نياز داريد دستور whatis است. اين دستور در يك خط بصورت خيلي ساده به شما توضيح مي دهد كه كاربرد اين دستور چيست. دستور whatis داراي يك بانك يا ديتابيس اطلاعاتي نيست و اطلاعات خودش را از SECTION 1 فايل Manual يا راهنماي لينوكس دريافت مي كند كه بعدا به آن اشاره خواهيم كرد. براي مثال دستور زير به شما مي گويد كار دستور whatis چيست :

unity@tosinso-suse:~> whatis whatis
whatis (1)           - display one-line manual page descriptions

اگر دستورهاي whatis و يا apropos در لينوكس كار نكردند ، يكي از روشها استفاده از دستور makewhatis با سويچ u براي به روز رساني ديتابيس whatis است.

استفاده از دستور whereis

دستور whereis در لينوكس همانطور كه از اسمش هم پيداست ، محل قرارگيري فايل اجرايي دستور مورد نظر را نمايش مي دهد و در عين حال اگر فايل سورس كد ، فايل هاي manual يا راهنما هم براي آن دستور وجود داشته باشد ، آنها را نيز نشان مي دهد. براي مثال در زير ما دستور whereis را براي دستور ping استفاده كرده ايم :

unity@tosinso-suse:~> whereis ping
ping: /usr/bin/ping /bin/ping /usr/share/man/man8/ping.8.gz

استفاده از دستور apropos

دستور apropos در لينوكس براي جستجو كردن در فايل هاي راهنما يا Manual ها است. خروجي دستور apropos ممكن است بسته به دستوري كه شما مي خواهيد از آن خروجي بگيريد كوتاه يا زياد باشد. دستور apropos به شما هر فايل manual اي كه چيزي در مورد دستور مورد نظر شما در آن وجود داشته باشد را براي شما ليست مي كند. براي مثال براي دستور ping براي شما هر فايل manual اي كه در كل سيستم چيزي در مورد ping در آن آمده باشد را ليست مي كند.

همانطور كه در خروجي apropos ping مشاهده مي كنيد ، هر فايل Manual اي كه در آن اسمي از ping آورده شود براي شما ليست مي شود. نكته مهم در خصوص خروجي دستور apropos اين است كه بصورت پيشفرض هر چيزي كه شامل متن دستور ما باشد را نمايش مي دهد. براي مثال اگر شما apropos ping را بزنيد هر Manual اي كه در آن كلمه ping باشد را نمايش مي دهد. مثلا در خروجي دستور بالا همانطور كه مشاهده مي كنيد كلمه mapping كه هيچ ارتباطي به دستور ping ندارد هم در خروجي نمايش داده شده است.

استفاده از دستور man

دستور اصلي استفاده از راهنماهاي دستورات لينوكس قطعا man است. دستور man مخفف manual يا ترجمه آن راهنماي دستور است. اين دستور از يك بانك اطلاعاتي كه برنامه نويس دستور مورد نظر آن را تكميل كرده است اطلاعات مربوط به راهنماي دستورات را در قالب مشخصي مي خواند و به شما نمايش مي دهد. اطلاعاتي كه در خروجي دستور man نمايش داده مي شود بسيار مفصل و كامل است و تقريبا هر چيزي كه برنامه نويس آن محصول نياز داشته تا مخاطب از برنامه بدانيد در آن وارد شده است. قالب نمايش اطلاعات در فايل هاي manual به اين شكل طبقه بندي مي شوند :

• NAME
• SYNOPSE
• DESCRIPTION
• OPTIONS
• EXIT STATUS
• RETURN VALUES
• ERRORS
• FILES
• VERSIONS
• EXAMPLES
• AUTHORS
• SEE ALSO

برنامه نويسي كه مي خواهد يك فايل manual ايجاد كند بايد اين ترتيب و اين قالب نگارش را براي manual خود رعايت كند. در ادامه مثال هايي براي دستور man را براي شما آورده ايم :

tosinso-suse:~ #man ls
tosinso-suse:~ #man –k ( apropos )
tosinso-suse:~ #man –k ping 
tosinso-suse:~ #man echo
tosinso-suse:~ #man ping

به غير از دستور man –k ping كه معادل دستور apropos ping است ، ساير دستوراتي كه در بالا گفتيم براي شما فايل Manual دستور مورد نظر را باز مي كنند تا از داخل آن بتوانيد دستور مورد نظر را با مثال ياد بگيريد. اما فايل هاي man داراي يك قالب براي درك بهتر نحوه نگارش دستورات هستند كه در در خصوص آنها صحبت مي كنيم :

• متن برجسته : دقيقا به همين شكل بايد وارد شود
• متن كج شده يا ايتاليك : با يك آرگومان بايد جايگزين شود
• حروف داخل براكت [-abc] : آرگومان ها بصورت انتخابي هستند ( Optional )
• استفاده از پايپ بين آرگومان ها يا مثلا –a|-b : نمي توانند در كنار هم استفاده شوند

ستفاده از دستور info

با توجه به اينكه مكانيزم كاري دستور man و قالبي كه دارد براي سيستم عامل unix قديمي است و خيلي از محدوديت هايي كه اين روزها مستندات ندارند را دارد ، يك سيستم جديد مشاهده و مديريت مستندات راهنماي نرم افزارها به نام صفحات اطلاعات يا info page به دستورات لينوكس اضافه شد.

در واقع دستور info خلاها و مشكلاتي كه در دستور man بود را پوشش داده است. از مهمترين تفاوت هاي man و info مي توان به امكان استفاده از Hyperlink در راهنما و همچنين استفاده از Node ها براي بالا و پايين رفتن در راهنماها نام برد. فايل هاي info در قالب Node ها و Level ها طبقه بندي و سازمان دهي مي شوند و بسيار براي خواندن مرتب و منظم هستند.

چيزي شبيه به EBook هايي كه ميخوانيم.برخي از دستورات لينوكس فاقد صفحات Manual هستند و يا صفحات ناقصي دارند. دستور info كه مشخصا مخفف دستور information يا اطلاعات است اطلاعات به مراتب تر و تميزتري به نسبت دستور man در اختيار شما قرار مي دهد. به جاي صفحات man يا در كنار انها صفحات مستندات يا Documents هم وجود دارند.

دستور info خروجي اطلاعات مستندات را به شكلي روان و ساده با قابليت لينك سازي بين صفحات به شما ارائه مي دهد. دستور info در واقع قالب نمايشي خاص خودش را دارد و به سادگي در نمايش اطلاعات معروف است. اين دستور محبوبيت دستور man را ندارد اما از نظر من بسيار جذابتر از man است.

توجه كنيد كه در بسياري اوقات ممكن است خروجي دستور info با خروجي دستور man تفاوتي نداشته باشد ، چون فايل منبع يكسان است. اما امكان كليك كردن بر روي سكشن هاي مختلف راهنما از جمله تغييراتي است كه در قالب خروجي دستور info وجود دارد. نحوه استفاده از دستور info بسيار ساده است. همانند دستور زير كافيست ابتدا كلمه info و سپس نام دستور مورد نظر را وارد كنيد :

unity@tosinso-suse:~> info ping

• use arrow keys move up and down
• select links and go to the bottom of the page
• Press Enter and go to the expert node
• Press U browser up one level
• Browse to Advanced Node
• Press N to next mode
• Press Q to Quit

استفاده از دستور help

يكي از ساده ترين و البته بهترين راهكارهاي به دست آوردن اطلاعات در خصوص يك دستور در لينوكس ، استفاده از دستور help يا كمك است. دستور help يك دستور از پيش نصب شده در لينوكس است و نيازي به نصب كردن آن نيست . دستور help براحتي مستندات داخلي دستورات ديگر را جمع مي كند و به شكلي ساده نمايش مي دهد. اين دستور خيلي براي صرفه جويي در زمان عاليست و شما را اكثرا به خواسته خود از راهنماي دستورات ، خيلي سريع مي رساند. اين دستور سه سويچ يا آپشن جالب دارد كه در ادامه عنوان مي كنيم :

• help –d = خلاصه توضيحات دستور
• help –m = اطلاعاتي كه وجود داره رو تقريبا شبيه خروجي دستور man نشون ميده
• help –s = ساختار يا syntax انجام دستور رو مي نويسه

tosinso-suse:~ # help –d pwd
tosinso-suse:~ # help –m pwd
tosinso-suse:~ # help –s pwd

توجه كنيد كه ممكن است برخي دستورات اصلا ماهيت help را نداشته باشند ، براي مثال echo –help قابل اجرا نيست يا در برخي توزيع ها اطلاعاتي در اين بخش قرار ندارد.

استفاده از دستور less

دستور less را مي توان يك دستور تقريبا قديمي و تا حدودي منسوخ شده در لينوكس براي استفاده در راهنما استفاده كرد. اين دستور اين روزها كمتر بصورت مستقيم استفاده مي شود و درون دستور man مورد استفاده قرار مي گيرد. به زبان ساده تر دستور man از برنامه less براي نمايش دادن محتويات اطلاعات خودش استفاده مي كند.

اين دستور less است كه درون دستور man قرار گرفته است و امكان حركت كردن شما درون يك فايل مستند و راهنما را مي دهد. بد نيست بدانيد در قديم دستوري به نام more وجود داشت كه اين روزها ديگر چنين چيزي كمتر در توزيع هاي جديد لينوكس ديده مي شود. less جايگزين more شده است با امكانات بيشتر !!! دستور less به شما امكان مشاهده يك صفحه در لحظه را مي دهد. به مثال زير توجه كنيد :

tosinso-suse:~ # man less

• ( Space = Next Page )
• ( Up Key = One Line Up )
• ( ESC+V = One Page Up )
• ( SHIFT+G = End of manual page )
• ( G = Start of the manual page )
• ( type /OPTIONS = locate options section )
• ( N = Next Next till the result )
• ( Q = Quit less )

در مثال بالا ما از دستور man استفاده كرديم ولي در واقع اين less است كه محتويات راهنماي خودش را باز كرده است. يه نكته مهم در استفاده از راهنماهاي لينوكس اين است كه اين راهنماها نصب مي شوند ، به روز رساني مي شوند و با آپديت كردن دستگاه و سيستم عامل و ... آنها نيز اپديت مي شوند. معمولا در قالب فايل هاي فشرده سازي شده در قسمت مستندات لينوكس نگهداري مي شوند . يكي ديگر از كاربردهاي دستور less اين است كه اين فايل هاي فشرده را مي تواند به شما نمايش بدهد ، كاري كه اديتورهاي معمولي قادر به انجام آن نيستند. براي درك بهتر اين موضوع مراحل زير را انجام دهيد :

unity@tosinso-ubuntu: cd /usr/share/doc/python
unity@tosinso-ubuntu: cat python-policy-dbk.gz
unity@tosinso-ubuntu: less  python-policy-dbk.gz

دايركتوري هاي /usr/doc و /usr/share/doc حاوي مستدات مربوط به هر برنامه هستند كه شما با دستورهاي اديتورها نمي توانيد محتويات فايلهاي zip شده را مشاهده كنيد. اما همانطور كه در مثال بالا مشاهده كرديد ، شما مي توانيد با استفاده از دستور less محتويات فايل هاي zip مربوط به راهنماها را نيز باز كنيد. اميدوارم اين مقاله مورد توجه شما عزيزان قرار گرفته باشد.